Richard Puschke

 

Emerytowany nauczyciel

 

Richard Puschke

 

ur. dn. 1.12.1853 r.

 

zm. dn. 2.12.1937 r.

 

2. tim. 4,7

 

Richard Franz Puschke był najmłodszym synem nauczyciela ze Steinortu Friedricha Puschke i jego żony Louise, którzy również są pochowani na tym samym cmentarzu. Po śmierci ojca w 1874 r. Richard zastąpił go, mając zaledwie dwadzieścia lat, jako nauczyciel wiejski w Groß Steinort. Pozostał na tym stanowisku aż do przejścia na emeryturę w 1920 r.[1]

Wydaje się, że Richard Puschke był wszechstronnym człowiekiem. Odniesienie do Psalmu Tymoteusza 4:7 na jego krzyżu nagrobnym sugeruje na to z perspektywy czasu. W psalmie czytamy: „Dobry bój bojowałem, bieg ukończyłem, wiarę zachowałem”. Jego zaangażowanie przybierało różne formy.

Jak większość nauczycieli swoich czasów, Richard Puschke był myślicielem narodowym. Dał temu wyraz podczas obchodów 25-lecia wstąpienia na tron cesarza Wilhelma II, w 1913 r., kiedy to po zwiedzeniu cmentarza i mauzoleum Lehndorffa wygłosił patriotyczne przemówienie „na cześć dnia” do zgromadzonych uczniów z Groß Steinort, Rosengarten, Taberlack i Stawisken.

Przede wszystkim jednak, przy tej i innych okazjach, oddawał się innej pasji, a mianowicie entuzjazmowi dla lokalnej historii. I tak najpierw pokazał uczniom pozostałości w jeziorze Steinort po zatopionym tam w XVI wieku domu, podobno pierwszym w tej miejscowości. Następnie zaprowadził ich do krypty Lehndorffów, potem przez Park Zamkowy Steinort, gdzie wielokrotnie przerywał zwiedzanie objaśnieniami stojących tam figur z piaskowca, glinianych waz, inskrypcji, zegara słonecznego wykonanego w 1765 r., a na koniec jeszcze zaprezentował uczniom historyczne meble i gobeliny w samym zamku.[2]

W 1919 roku Richard Puschke najwyraźniej przetrząsał w archiwach w poszukiwaniu starych aktów własności hrabiego Carol Meinhard von Lehndorff, aby udowodnić historyczne prawo własności.[3] Z hrabią, jeżeli można wierzyć anegdocie, łączyła go, jak się wydaje, „szczera, serdeczna przyjaźń”. Podobno nabrała ona szczególnej jakości po wizytacji szkoły, którą hrabia przeprowadził pewnego dnia w szkole Steinorta. Podczas wizyty na lekcji, bezmyślna uwaga jednego z uczniów ujawniła, że nauczyciel trzyma w swoim biurku butelkę sznapsa ziemniaczanego. Hrabiemu to jednak nie przeszkadzało, wręcz przeciwnie – sam miał skłonność do dobrego napitku. W każdym razie wizytacja ta miała zapoczątkować szczególnie bliskie stosunki między hrabią a nauczycielką.[4]

Anegdota ta może odnosić się również do syna Ryszarda, Ryszarda Aleksandra, który przejął po nim szkołę w Groß Steinort. W 1879 roku Richard ożenił się w Groß Steinort z Therese Marie David, 19-letnią córką zamkowego ogrodnika Lehndorffa Samuela Davida i jego żony Charlotte.[5] Na cmentarzu w Groß Steinort pochowani są również teściowie Richarda. Therese i Richard mieli razem pięcioro dzieci.

Najstarsze dziecko, córka Elise Charlotte, urodzona w 1880 r., wyszła za Hansa Fritza Noetzela, asystenta powiatowego z Celle, w Groß Steinort w 1912 r.[6] Druga córka rodziny, Paula Margarete, urodzona w 1885 r., prawdopodobnie w 1919 lub 1920 r. wyszła za mąż za Paula Kreuza, leśniczego ze Steinort. [7] Jej rodzina z dwoma synami, Richardem i Heiko, mieszkała w leśniczówce Mauerwald jeszcze do 1945 r., gdzie rodzice zmarli w marcu tegoż roku.[8] Nic więcej nie wiadomo o najmłodszej córce, Annie Therese, urodzonej w 1891 r.; być może zmarła w 1935 r.[9] Nic więcej nie wiadomo o synu Albercie Ferdinandzie, urodzonym w 1887 r.[10]

Starszy z dwóch synów Richarda Puschke, Richard Alexander, urodzony w 1883 roku i nazwany tak po swoim ojcu, również został nauczycielem jak jego ojciec i dziadek Friedrich. W 1903 i 1906 r. zdał egzaminy w Angerburgu i Osterode, brał udział w I wojnie światowej i w końcu w 1921 r., jako już trzecie pokolenie, przejął szkołę w Groß Steinort po swoim ojcu. Miał tam „mieszkanie służbowe” z czterema ogrzewanymi pokojami. Zmarł w 1935 r.[11]

Conajmniej jeszcze jeden Puschke dopełnił dynastię nauczycieli: Heinrich Richard Puschke, jako dyrektor w latach 1905-1938, kierował wiejską szkołą w Rosengarten, wyposażoną w trzy stanowiska nauczycielskie, gdzie dodatkowo grał na organach w kościele naprzeciwko szkoły. Urodzony w 1876 r., był prawdopodobnie bratankiem Richarda Franza i kuzynem Richarda Alexandra. Ożenił się z Gertrudą z domu Szimmat i miał z nią troje dzieci, z których jedno zmarło w wieku niemowlęcym. On również mieszkał w „dobrym” mieszkaniu służbowym z czterema ogrzewanymi pokojami aż do emerytury, kiedy to wybudował duży dom w Rosengarten z ogrodem i stajnią. Zmarł pod koniec 1944 roku, a jego żona wraz z dziećmi Evą i Hansem Albertem przeniosła się do Hamburga. Tam przynajmniej Hans Albert Puschke szczęśliwie uniknął utraty statusu społecznego, która często dotyczyła przesiedleńców, i zdobył pozycję pastora w dzielnicy Wandsbek w Hamburgu[12].

 

[3] Gaby Huch, Die Lehndorffs, Berlin 2020, S. 342.

[4] Klaus Klootboom-Klootweitschen, Der Carol, Reinbek 1978, S. 48f. Większość nazwisk w książce jest zakodowana: i tak zamiast Steinort wymienia się Eichenort, Lehndorffowie nazywają się Sassenburg, a Puschkes Paschke.

[8] Bundesarchiv Lastenausgleichsarchiv Bayreuth, OstDok 3/31, Bl. 86, 120, 124 (według którego Paul Kreuz został rzekomo„zabity przez Polaków, ponieważ uprawiał myślistwo i posiadał broń“).

[11] https://archivdatenbank.bbf.dipf.de/actaproweb/image.xhtml?id=2fd8e5a9-b06e-45d8-9722-f82f45dc884d

https://ofb.genealogy.net/namelist.php?nachname=SZIMMAT&ofb=rosengarten&modus=&lang=de

https://ofb.genealogy.net/famreport.php?ofb=rosengarten&ID=2-I63250&lang=de

Des Lehrers Auskunftsbuch: Statistisches Nachschlagewerk über die öffentlichen evangelischen und katholischen Volksschulen der Ostmark, pod redakcja J. Bleise, 1925, S. 15. Bei Klootboom-Klootweitschen, Der Carol, Reinbek 1978, S. 48 podaje, że cztery pokolenia Puschkes były nauczycielami w Groß Steinort.  Klara Karasch przypomniała sobie po 1945 r,. że Puschkes bily tam nauczycielami „od kilku pokoleń” (https://lebenswelten-lehndorff.bbaw.de/dokumente/detail_doc.xql?id=lehndorff_nwv_3cn_g3b&datum=&searchTerms=puschke ).

[12] Bundesarchiv Lastenausgleichsarchiv Bayreuth, ZLA/1/12323410; Des Lehrers Auskunftsbuch: Statistisches Nachschlagewerk über die öffentlichen evangelischen und katholischen Volksschulen der Ostmark, pod redakcja J. Bleise, 1925, S. 15; https://archivdatenbank.bbf.dipf.de/actaproweb/image.xhtml?id=ffae646e-31f5-49bc-b527-d6826b4b72b7  https://ofb.genealogy.net/famreport.php?ofb=rosengarten&ID=2-I63243&lang=de

https://lebenswelten-lehndorff.bbaw.de/dokumente/detail_doc.xql?id=lehndorff_gz4_j3n_g3b&datum=&searchTerms=Puschke(Adnotacja).